Một trong những vị thuốc Nam càng lâu năm càng có dược tính vượt trội, phải kể đến tam thất bắc. Loại cây này dù được phơi khô hay còn tươi vẫn mang đến công hiệu tuyệt vời cho sức khỏe. Vậy hôm nay, hãy cùng Dược liệu Phương Thảo đi tìm nguyên do vì đâu khiến cây thuốc này đáng quý đến thế, liệu công dụng và giá tam thất bắc có gì cần lưu ý không nhé!
1. Thông tin chung về tam thất bắc
1.1. Lý giải tên gọi tam thất bắc là gì
Tam thất bắc còn gọi Kim Bất Hoán, thổ sâm, sâm tam thất, cùng nằm trong họ với nhân sâm. Nguồn gốc cái tên tam thất có liên quan đến đặc điểm sinh trưởng của chúng. Một mặt là do phải mất 3 năm cây mới nở hoa và 7 năm mới có thể thu hái. Một mặt nằm ở cây có số lá mọc phía trên là 3 cùng lá mọc bên phải là 4, hợp lại vừa hay ra 7.
1.2. Nhận diện cây tam thất bắc
- Tam thất bắc thuộc thân thảo, là loại cây lâu năm.
- Lá có dáng lông vũ, quanh mép sẽ có răng nhọn, thường mọc đối nhau ở ngọn cây.
- Mỗi ngọn cây cũng chỉ nở một cụm hoa màu xanh hơi ngả vàng.
- Quả tam thất bắc lại đỏ rực, dạng hình cầu hơi dẹt.
- Củ dáng trụ hoặc hình ốc, có màu xám hơi xanh hay bóng đen.
- Rất dễ nhầm lẫn tam thất bắc và tam thất nam do có cùng tên “tam thất”. Tuy nhiên, tam thất nam lại nằm trong họ gừng đen và giá tam thất bắc so với tam thất nam cao hơn rất nhiều lần.
1.3. Nơi nào là lý tưởng để trồng tam thất bắc?
Tam thất bắc sinh trưởng tốt ở nơi có khí hậu lạnh. Những ngọn núi có độ cao trên 1500m rất thích hợp cho loại cây này. Việt Nam chỉ có thể trồng tam thất bắc ở vài nơi như tam thất bắc Hà Giang, Lào Cai, Sa Pa, Yên Bái,.. nhưng với số lượng rất ít.
1.4. Bộ phận nào của tam thất bắc có giá trị
Nụ, hoa và củ tam thất bắc đều được dùng làm thuốc. Mặc dù tác dụng của hoa tam thất và nụ của thảo dược này đều hữu ích cho sức khỏe con người nhưng dược tính thường tập trung nhiều nhất ở củ tam thất bắc nên giá củ tam thất bắc cũng đắt hơn nhiều so với các bộ phận còn lại.
1.5. Hình ảnh củ tam thất bắc tươi và tam thất bắc khô
1.6. Mùa thu hoạch tam thất bắc thường rơi vào tháng mấy?
Tháng 8 hằng năm là thời điểm để thu hoạch nụ cùng hoa cây tam thất. Còn củ tam thất bắc chỉ được đào sau 5 – 7 tuổi.
1.7. Cách sơ chế vào bảo quản dược liệu
Cả cây thuốc sau khi đào về sẽ bỏ đi lá và thân. Củ có thể rửa sạch dùng tươi hoặc tiến hành phơi sấy cho thật khô để bảo quản được lâu hơn
Thông thường, thảo dược đã khô rất dễ bảo quản, chỉ cần cho vào túi nilon hoặc hũ có nắp đậy, vặn chắc rồi để tại khu vực thoáng mát, khô ráo là tránh được ẩm mốc hay mối mọt.
2. Hướng dẫn phân biệt tam thất bắc và tam thất nam
- Về đặc điểm củ tam thất:
Củ tam thất bắc sẽ có màu vàng pha nâu, sần sùi, bề mặt nhiều sẹo và các u nhỏ nổi rõ. Lõi bên trong thường là vàng xám hay xám đen. Có đường phân tách rõ rệt giữa vỏ và lõi. Còn tam thất nam thì có kích cỡ củ tựa như trứng chim, vỏ ngoài cứng, láng nhẵn màu trắng xám.
- Về mùi vị thảo dược:
Tam thất bắc được miêu tả có vị đắng lúc ban đầu nhưng hậu ngọt về sau còn tam thất nam có vị cay cùng đắng, thuộc tính ôn và ngửi thấy hơi hắc.
- Về tác dụng của thuốc:
Loại tam thất nam thường chỉ có tác dụng tán ứa, thông kinh, hoạt huyết,… không đem đến nhiều giá trị về sức khỏe và đặc biệt không có ý nghĩa trong điều trị các dạng u bướu như vị thuốc tam thất bắc.
3. Điều gì tạo nên tác dụng của tam thất bắc với sức khỏe?
Dưới góc nhìn Đông y: Củ tam thất bắc có vị ngọt thơm lại kèm chút đắng, mang tính ôn. Dược tính được quy đến các kinh gồm tâm, can, phế, vị. Theo các danh y, tác dụng của củ tam thất bắc rất lợi cho khí huyết, định thống,…
Dưới góc nhìn Tây y: Nhiều hoạt chất đã được tìm thấy sau khi phân tích thành phần trong củ tam thất bắc. Vậy mỗi chất có trong dược liệu này góp phần giúp củ tam thất bắc chữa bệnh gì?
- Saponin: Có cả 3 dạng Saponin khắc chế virus và chống nấm, vi khuẩn là Glicoancaloit, Steroid và Triterpenoid rất hiệu quả trong việc điều trị bệnh về viêm nhiễm. Đồng thời còn có Saponin dạng thủy phân là Axit Oleanolic, có ý nghĩa trong việc đẩy lùi nhân tố dẫn đến ung thư, chống lão hóa và giúp các tế bào gan được bảo vệ.
- Flavonoid: Chất này chống lại quá trình oxy hóa các tế bào, giảm viêm và tăng khả năng miễn dịch của cơ thể.
- Nhiều loại axit amin: Phenylalanin hỗ trợ điều trị bệnh trầm cảm, tăng động hay viêm khớp,..; Histidine giúp ích cho thận, dạ dày, thần kinh và máu; Isoleucin làm lượng đường trong máu ổn định hơn; Cysteine điều trị bệnh về da và tóc; Valin có lợi cho mô cơ;…
- Ngoài ra, còn có sắc, canxi,… cùng chất tạo ngọt thay thế vị ngọt cho người tiểu đường là đường khử.
4. Củ tam thất bắc có tác dụng gì trong điều trị bệnh?
- Hỗ trợ làm giảm sự phát triển khối u và ngăn tế bào ung thư di căn như ung thư cổ tư cung, ung thư vú,…
- Hỗ trợ điều trị các bệnh về tim mạch như xơ vữa động mạch, suy tim, tai biến mạch máu não, nhịp tim rối loạn, bệnh về cơ tim, đồng thời giúp ổn định huyết áp.
- Tình trạng dạ dày bị xuất huyết hay viêm loét,… nhờ vào công dụng của củ tam thất bắc cũng được hỗ trợ hiệu quả.
- Hệ thần kinh được hỗ trợ giúp giảm căng thẳng, đau đầu, điều trị bệnh trầm cảm, tăng động,…
- Tác dụng của tam thất đối với phụ nữ có thể điều trị một vài vấn đề về phụ khoa như đau bụng kinh, băng huyết sau sinh, rong kinh,… và tăng cường nội tiết tố.
- Hệ miễn dịch được củng cố và nâng cao để tránh các tác nhân gây hại từ bên ngoài.
- Sắc đẹp được cải thiện từng ngày nhờ giảm tàn nhang, nếp nhăn, kéo dài quá trình lão hóa.
- Hỗ trợ điều trị bệnh thiếu máu, bạch cầu.
- Ngoài ra, còn giúp cầm máu cũng như làm tan máu bầm, điều trị vết thương mau lành.
5. Cách dùng giúp phát huy công dụng của tam thất bắc
Có rất nhiều cách dùng củ tam thất bắc như nấu nước thuốc, tán bột, pha trà, cao tam thất, thuốc đắp ngoài da,… Và lượng dùng mỗi ngày của từng trường hợp bệnh là khác nhau theo sự hướng dẫn của thầy thuốc.
5.1. Đem củ tam thất bắc ngâm mật ong
- Cách dùng bột tam thất bắc khô ngâm mật ong: Bạn cần sử dụng 500g thảo được đã được phơi khô tán nhuyễn hòa cùng 1l mật ong để được hỗn hợp sệt. Vo viên hoặc trực tiếp cho vào hủ thủy tinh bảo quản. Dùng 2 lần mỗi ngày và mỗi lần chỉ cần 2 muỗng cà phê.
- Tam thất bắc tươi ngâm mật ong: Với 500g cây thuốc, bạn cần 1l mật ong. Khi tam thất bắc tươi được rửa sạch thái lát, để ráo nước thì bạn cho vào lọ thủy tinh có nắp ngâm cùng mật ong trong 10 ngày. Mỗi ngày chỉ nên dùng từ 3 – 4 lát thôi nhé.
5.2. Đem củ tam thất bắc ngâm cùng rượu
- Đối với cách ngâm rượu tam thất bắc tươi: Bạn cần cọ rửa sạch sẽ, bỏ đầu và giữa lại râu, để ráo nước và ngâm nguyên củ.
- Ngâm rượu từ củ tam thất bắc khô: Hãy rửa sạch thái lát, để ráo rồi mới ngâm.
Cả hai loại tam thất bắc khô và tươi đều cần 1kg dược liệu để ngâm cùng 5 lít rượu trắng độ cồn 45. Lọ thủy tinh dùng đựng rượu ngâm cần có nắp, bảo quản thoáng mát sau 6 tháng là có thể dùng. Mỗi ngày chỉ uống 1 – 2 cốc rượu nhỏ.
Lưu ý: Mặc dù củ tam thất tươi có thể phần nào giúp người dùng dễ xác định chất lượng thuốc hơn và tránh mua phải thảo dược trộn chất bảo quản nhưng lại cực kỳ khó bảo quản và mất nhiều thời gian trong sơ chế nếu cần dùng dạng bột hay thuốc sắc, không thích hợp để dùng lâu dài nên bạn hãy cân nhắc kỹ trước khi dùng nhé!
6. Một vài cách điều trị bệnh hay từ bột củ tam thất bắc
- Cách dùng bột tam thất bắc để tăng cường máu huyết: Pha 5g tam thất bắc đã tán nhuyễn cùng chút mật ong.
- Giảm tình trạng đau bụng kinh: Khi nấu cháo, bạn cho thêm 5g bột thuốc vào hoặc trực tiếp pha uống cùng nước ấm.
- Xoa dịu cơn đau thắt ngực: Hòa tan 3g bột dược liệu với nước ấm, uống 1 lần vào sáng hay tối đều được.
- Làm tan máu bầm: Ngày uống 3 lần hỗn hợp bột thuốc (3g) cùng nước ấm. Lưu ý giữa các cữ thuốc cách nhau 6 giờ.
- Ngừa ung thư: Mỗi ngày dùng đều đặn 1 ly nước ấm có pha 1 muỗng cà phê bột tam thất bắc để phòng ngừa u bướu, ung thư.
7. Bài thuốc kết hợp 4 vị điều trị ung thư gan
- Tam thất bắc phơi khô: 25g
- Nấm lim xanh: 50g
- Cây an xoa: 50g
- Xáo tam phân: 50g
Hướng dẫn sắc thuốc đúng cách để thu được nhiều dược chất từ dược liệu:
- Sắc lần đầu: Thuốc được nấu cùng 2l nước trên lửa nhỏ để cạn dần còn 1l nước.
- Sắc lần 2: Bã thuốc lần 1 tiếp tục được nấu với 1l nước để thu được 0.5l nước.
Trộn đều nước thuốc của hai lần sắc cùng nhau và uống hết trong ngày.
8. Ai thuộc đối tượng có thể uống tam thất bắc?
- Người có chức năng tim đang suy giảm, mắc các bệnh về tim mạch như hở van tim, bệnh mạch vành, thấp tim,…
- Phụ nữ cần bổ máu, hồi sức sau sinh nở hay đang bị băng huyết, thống kinh
- Người mắc ung thư
- Người bị thiếu máu, mắc bệnh về bạch cầu.
- Người cần tăng cường trí não, kích thích thần kinh để làm việc có hiệu quả.
- Người cần bồi bổ sau bệnh, cơ thể gầy yếu suy nhược.
- Người có vết bầm tím, tụ máu, gặp phải chấn thương.
- Người có chức năng sinh lý yếu.
9. Trong quá trình uống tam thất kiêng gì mới tốt
- Tránh sử dụng cùng lúc hai loại là trà và củ tam thất vì có thể xảy ra tương tác.
- Tránh dùng một số loại thực phẩm như hải sản, cá, đậu tằm và thức ăn quá chua cay vì hoạt chất từ tam thất bắc có thể không được cơ thể hấp thụ tốt, đồng thời làm tăng nguy cơ ngộ độc và dị ứng.
- Giảm tối đa việc tiêu thụ các chất kích thích, thức uống có cồn, gas,…
10. Tam thất bắc không phù hợp với đối tượng nào?
- Phụ nữ có thai có thể do khả năng thúc đẩy tuần hoàn mạnh dẫn đến động thai, sẩy thai.
- Phụ nữ đang trong giai đoạn cho con bú, trẻ em chưa đủ 12 tuổi.
- Người bị cảm lạnh, nóng sốt.
- Người có gan nóng và đường tiêu hóa bị rối loạn
- Phụ nữ đang trong kỳ kinh nguyệt dùng thảo dược có thể khiến chảy máu quá nhiều hay trường hợp bị rong kinh liên tục trong giai đoạn này.
- Người dị ứng với những thành phần được liệt kê
11. Dùng tam thất bắc có thể dẫn đến tác dụng phụ nào không?
Thảo dược được xếp vào nhóm thuốc lành tính, không chứa độc nên tác dụng phụ thường rất ít xảy ra nếu dùng theo đúng hướng dẫn được khuyến cáo. Nếu uống thuốc quá liều, một vài triệu chứng như chóng mặt, đau đầu, chân tay bủn rủn,… có thể xảy đến. Lúc này, người bệnh nên tạm ngưng thuốc, bổ sung nước đường để cơ thể nhanh chóng phục hồi.
Riêng một vài trường hợp cơ địa quá nóng mà lại dùng thuốc trong suốt thời gian dài không ngừng, bạn sẽ thấy cơ thể xuất hiện tình trạng dị ứng, ngứa da, nổi nhọt,…
Lưu ý, vì tam thất bắc tốt cho gan, giúp thanh lọc gan nên quá trình thải độc của thảo dược sẽ khiến người bệnh thấy mặt xuất hiện nhiều mụn, tiêu hóa rối loạn,… Bạn không cần hoang mang vì đây không phải tác dụng phụ mà là phản ứng bình thường cho thấy cơ thể đang đào thải cặn bẩn ra ngoài.
12. Một vài vấn đề cần quan tâm khi dùng tam thất bắc
- Thuốc nên được uống khi còn hơi ấm, hạn chế dùng thuốc đã nguội và tuyệt đối không cho thêm đá lạnh vào thuốc.
- Uống thuốc vào buổi sáng sẽ đem đến hiệu quả tốt nhất.
- Thuốc sắc đã để quá 24h không thể tiếp tục sử dụng.
- Không bảo quản thuốc trong tủ lạnh vì sự thay đổi về nhiệt độ sẽ ảnh hưởng đến chất lượng thuốc.
- Không tự ý kết hợp tam thất bắc với bất kỳ loại thuốc nào khi chưa có sự tư vấn từ người có chuyên môn.
- Hãy chắc rằng bạn luôn sử dụng đúng liều lượng thuốc được khuyên dùng, không được lạm dụng thuốc.
13. Câu hỏi liên quan về vị thuốc tam thất bắc
13.1. Tác dụng của tam thất bắc có hoàn toàn chữa dứt được ung thư?
Bất kỳ người bệnh nào cũng mong chờ thuốc mình sử dụng có thể hoàn toàn trị dứt bệnh tật mình gặp phải. Nhưng đối với ung thư, điều trị dứt điểm hoàn toàn là khó có thể xảy ra. Tam thất bắc cũng chỉ có tác dụng bổ trợ, ức chế sự lan nhanh của tế bào ung thư cũng như phòng ngừa ung thư có thể xảy đến. Đối với việc điều trị triệt để căn bệnh này, tam thất bắc vẫn chưa được chứng minh làm rõ.
Vậy nên, quá trình điều trị ung thư cần có sự phối hợp nhịp nhàng, đúng lúc giữa nhiều phương pháp. Bạn không nên chỉ tập trung sử dụng mỗi tam thất mà từ phác đồ điều trị bệnh từ bác sĩ. Hãy biết dùng thuốc hợp lý và làm theo sự tư vấn từ bác sĩ.
13.2. Huyết áp cao có nên dùng vị thuốc này?
Theo ý kiến từ bác sĩ, bệnh nhân cao huyết áp có thể sử dụng tam thất để chữa trị bệnh nhưng cần lưu ý tuân thủ đúng với liều lượng đã được chỉ định.
13.3. Vị thuốc quá đắng thì có được hạn chế bớt?
Một vài hoạt chất tuyệt vời trong tam thất sẽ mang vị đắng. Việc giảm độ đắng quá mức có thể khiến công dụng của tam thất bắc bị ảnh hưởng cho nên tốt nhất là hãy sử dụng thuốc nguyên chất. Tuy nhiên trong trường hợp bạn không thể chịu được vị đắng này, bạn có thể hạ bớt nhưng chỉ ở mức độ thấp để đảm bảo dưỡng chất thuốc không bị mất đi.
13.4. Người khỏe mạnh uống tam thất bắc có tốt không?
Vị thuốc này có thể dùng cho cả người bệnh và người không bệnh. Nhưng vì tam thất cũng nằm trong nhóm thuốc chữa bệnh nên người sử dụng cần có sự tư vấn của bác sĩ hoặc thầy thuốc khi có nhu cầu.
13.5. Có cách nào phân biệt được bột tam thất bắc thật giả không?
- Dựa vào hình thức bề ngoài:
Bột thật không lẫn tạp chất khi chấm một ít trải đều ra tay sẽ thấy rất dễ, bột tinh mịn không thể cảm nhận rõ các hạt lợn cợn. Thoa nhẹ trên da không có dấu hiệu của tạp chất và có độ hấp thụ khá cao.
Bột giả thì lại rất khó trải đều, các hạt li ti nhìn rõ được bằng mắt thường, lẫn nhiều tạp chất, độ hấp thụ sẽ tương đối kém.
- Dựa vào màu sắc bột:
Bột chất lượng thường sẽ mang màu xám vàng hay gần xám vàng nhưng sẽ không vàng quá.
Bột giả lại rất dễ bị vàng, hay có cục và dễ vón.
- Dựa vào mức độ hòa tan trong nước:
Bột thật cho vào nước sẽ có nhiều bọt khí xuất hiện, rất dễ hòa tan, không nổi cặn bẩn hay tạp chất.
Bột tam thất giả thì khó tan trong nước, có bọt khí nhỏ và bề mặt nước nổi lện cặn bẩn, nước có màu trắng đục.
- Dựa vào vị thuốc khi tan trong miệng:
Bột thật chất lượng sẽ cảm thấy ngay vị rất đắng, nhưng vị này chỉ lưu lại trong thời gian tương đồi ngắn rồi sẽ nhanh chóng thấy được vị ngọt. Vị này được trung y miêu tả là “phi thường bất túc” để ám chỉ vị đắng không lan được đến họng.
Còn bột giả thì cho vào miệng ngoài đắng còn có thêm chút cay. Hương vị này không tan ngay mà ở lại rất lâu trong miệng.
13.6. Nên chọn tam thất thế nào để đảm bảo chất lượng?
- Chọn củ tam thất chữa bệnh có hình dáng giống ốc đá hoặc dạng trụ, màu của thường xám xanh pha đen hay hoại nâu, nhìn củ sáng bóng.
- Vỏ ngoài củ bám nhiều vết ngang màu vàng hoặc nhiều dấu lõm hay các lằn dọc đứt quãng.
- Trên đầu củ càng nhiều mấu thì chứng tỏ tuổi thọ càng cao, thường thì củ tam thất 4 – 6 tuổi là thích hợp nhất để điều trị bệnh, tuổi cao hơn sẽ dễ bị xơ hóa, còn nhỏ hơn lại không đủ dưỡng chất.
- Thịt bên trong củ tam thất sẽ rất cứng chắc, không dễ bẻ gãy bằng tay nhưng khi dùng vật nặng đập thì vỏ và lõi rất dễ tách rời.
- Phiến tam thất tốt sẽ rất mịn màng không bị xốp, vỡ nứt, màu sắc thường là xám xanh hay xám nâu.
- Khi cắt củ tam thất và để một khoảng thời gian, phần mặt cắt sẽ chuyển sang xám xanh hay vàng đất hoại trắng xám.
14. Giá củ tam thất bắc trong ngành dược liệu dao động ở mức bao nhiêu và nơi nào bán tam thất tốt tại TPHCM?
Dựa vào khối lượng và chất lượng, tam thất bắc được bày bán hiện nay được chia thành nhiều loại như tam thất bắc hàng 12 củ, 16 củ,… với trọng lượng 100g. Chúng tôi biết bạn quan tâm tam thất bắc giá bao nhiêu chỉ là một phần nhỏ, nơi bán sản phẩm uy tín mới là điểm đến bạn muốn dừng chân.
Tại Dược liệu Phương Thảo, chúng tôi nhập củ tam thất bắc nhất đẳng, lấy trực tiếp từ rừng tự nhiên ở Sa Pa, Lào Cai. Giá tam thất bắc loại 1 của chúng tôi có mức 2.400.000đ/kg.
Bạn hoàn toàn có thể đặt niềm tin vào nguồn dược liệu mà chúng tôi mang đến. Củ tam thất chỉ được đào khi đã đủ tuổi có thể khai thác Vì để tiện cho việc bảo quản của khách, chúng tôi chuyên cung cấp loại củ đã được sơ chế cẩn thận, phơi khô, sấy kỹ. Quý khách mang về có thể sử dụng được được ngay, bảo quản cực kỳ đơn giản ở nơi thoáng khí, sạch sẽ. Hơn nữa vì sản phẩm còn nguyên củ nên rất dễ dàng nhận biết tam thất thật giả, không cần lo bị trộn hàng kém chất lượng.
Đồng thời chính sách mua hàng bên chúng tôi luôn hướng về người tiêu dùng với nhiều chương trình khuyến mãi hấp dẫn khi mua tam thất bắc.
Hãy liên hệ với chúng tôi sớm nhất để có được sự tư vấn hữu ích: Dược liệu Phương Thảo thuộc công ty TNHH DƯỢC LIỆU PHƯƠNG THẢO
- Địa chỉ: Số 354/89 đường Phan Văn Trị, Phường 11, Quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh.
- Hotline: 0908 977 961 (Ms. Phương Thảo)
- Website: duoclieuphuongthao.com
- Email: lienhe.duoclieuphuongthao@gmail.com
Tam thất bắc có thể hỗ trợ rất nhiều bệnh lý, và phương pháp sử dụng cũng đa dạng. Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe, bạn hãy cân nhắc chọn dùng tam thất bắc đúng cách nhất nhé!
Dược liệu Phương Thảo chúc bạn luôn vui khỏe và bình an!
